Ζούμε σε μια εποχή όπου η ύπαρξη του πληθωρισμού (η συνεχής αύξηση του γενικού επιπέδου τιμών μιας οικονομίας, σε μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο) κατέχει πρωταγωνιστικό ρόλο στις ζωές όλων. Χρέος μας σε αρχικό στάδιο είναι να μάθουμε να συμβιώνουμε μαζί με αυτό το φαινόμενο, το οποίο μειώνει την αγοραστική δύναμη των καταναλωτών και διαμορφώνει τις αγοραστικές προτιμήσεις τους.
Σε μια πληθωριστική τάση της οικονομίας, όπου τα περισσότερα αγαθά και υπηρεσίες έχουν αυξηθεί σε όρους τιμής, δεν θα μπορούσε ο κλάδος της ενέργειας και ειδικότερα αυτός των καυσίμων, να μείνει ανεπηρέαστος.
Γιατί η τιμή των καυσίμων αυξάνεται συνεχώς; Ποιοι είναι οι παράγοντες που επηρεάζουν και οδηγούν σε αυτή την αύξηση; Άραγε θα συνεχίσει για πολύ ακόμα να βρίσκονται σε τόσα υψηλά επίπεδα οι τιμές των καυσίμων;
(Αναφέροντας συχνά την λέξη καύσιμα στο συγκεκριμένο κείμενο θα εννοούνται τα υγρά καύσιμα όπως η βενζίνη, το πετρέλαιο και τα αέρια καύσιμα όπως το υγραέριο και το φυσικό αέριο.)
Η αρχή
Η τιμή των καυσίμων καταγράφηκε σε χαμηλά επίπεδα εν μέσω της υγειονομικής κρίσης, μετά την περίοδο του πρώτου καθολικού lockdown και πιο συγκεκριμένα στις αρχές του καλοκαιριού του 2020, όπου η κατανάλωση είχε σημειώσει πτώση τους προηγούμενους μήνες λόγω των περιορισμών στην κυκλοφορία.
Στην συνέχεια, η πορεία της τιμής κυμάνθηκε σε υψηλότερα επίπεδα και διαρκώς αυξανόταν με μικρότερες μεταβολές. Το παραπάνω ήταν αποτέλεσμα της πολιτικής που αποφάσισαν να χαράξουν από κοινού οι πολυεθνικές εταιρίες εμπορίας καυσίμων με σκοπό να καλύψουν τις ζημίες που προκάλεσε η χαμηλή κατανάλωση (άρα σημειώθηκαν λιγότερα κέρδη) εν μέσω πανδημίας.
Το παρόν
Διανύοντας το 2022, όπου η οικονομία βρίσκεται σε τροχειά πληθωρισμού (ο υψηλότερος τα τελευταία έτη) αλλά έχοντας βιώσει και τον πόλεμο της Ρωσίας με την Ουκρανία, οι εγχώριες τιμές των καυσίμων έχουν αγγίξει τιμές πώλησης που αποτελούν ρεκόρ για τα Ελληνικά δεδομένα.
Επομένως, είναι η αύξηση των τιμών στον κλάδο των καυσίμων αποτέλεσμα του πληθωρισμού; Αναμφισβήτητα, ναι. Είναι ο μόνος παράγοντας που ευθύνεται γι’ αυτό; Αναμφισβήτητα, όχι. Την τιμή των καυσίμων μπορούν να την επηρεάσουν και να την μεταβάλλουν αρκετοί παράγοντες. Ορισμένοι από αυτούς είναι η φορολογία στα καύσιμα, ο νόμος της προσφοράς και της ζήτησης και η διαπραγμάτευση του πετρελαίου ως χρηματιστηριακός τίτλος.
Παράγοντες που επηρεάζουν την τιμή του πετρελαίου
ΦΟΡΟΛΟΓΙΑ
Πρώτος και σημαντικότερος (εγχώριος) παράγοντας είναι η φορολογία των καυσίμων. Στην Ελλάδα η φορολογία στον συγκεκριμένο κλάδο έχει ως εξής :
Πρώτος φόρος είναι ο Ειδικός Φόρος Κατανάλωσης (ΕΦΚ). Στη συνέχεια, υπάρχουν επιπλέον μικρότερα τέλη καθώς και ο Φ.Π.Α. ο οποίος υπολογίζεται στο 24%, τα οποία με βάση την τιμή του διυλιστηρίου. Συνολικά αν αθροιστούν όλοι οι φόροι, υπολογίζεται ένα ποσό περίπου ίσο με 1,1254 ευρώ/λίτρο και αφορά στο 53,62% επί της τελικής τιμής πώλησης.
Αμέσως γίνεται αντιληπτό ότι ακόμα και σε ένα υποθετικό σενάριο αν τα καύσιμα ήταν προς πώληση με τιμή ίση με το απόλυτο μηδέν, τότε ο καταναλωτής που αγοράζει το ελληνικό καύσιμο θα έπρεπε και πάλι να πληρώσει ένα αντίτιμο προκειμένου να προβεί στην αγορά του. Τέλος αν συνυπολογίσουμε τα κόστη αποθήκευσης και μεταφοράς καθώς και το εκτιμώμενο περιθώριο κέρδους των εταιριών εμπορίας καυσίμων, συνολικά υπάρχει επιβάρυνση στην τιμή των καυσίμων που αγγίζει το 65% της αξίας.
Συμπερασματικά, μια μείωση στην φορολογία των καυσίμων σημαίνει ταυτόχρονη μείωση της τιμής αγοράς τους.
ΠΡΟΣΦΟΡΑ & ΖΗΤΗΣΗ
Το αργό πετρέλαιο (crude oil) είναι χρηματιστηριακό προϊόν το οποίο διαπραγματεύεται στη χρηματιστηριακή αγορά και φυσικά υπακούει στον νόμο της προσφοράς και της ζήτησης. Ο νόμος αυτός προκαλεί αλλαγές στις τιμές των καυσίμων.
Όταν η προσφορά υπερβαίνει τη ζήτηση οι τιμές μειώνονται και αντίστροφα, όταν η ζήτηση υπερβαίνει την προσφορά οι τιμές αυξάνονται. Η τελευταία δήλωση παρατηρείται σε περιόδους που η κατανάλωση είναι μεγαλύτερη, όπως τους χειμερινούς μήνες που η ανάγκη για θέρμανση είναι μεγαλύτερη αλλά και τη θερινή περίοδο όπου οι μετακινήσεις των ανθρώπων τείνουν να είναι περισσότερες.
Η οικονομία προσπαθεί να κρατήσει μια σταθερότητα ανάμεσα στις δύο αυτές δυνάμεις ώστε οι τιμές να καθορίζονται δίχως να επιδέχονται αυξομειώσεις. Οποιαδήποτε δυσαναλογία ανάμεσα στην προσφορά και την ζήτηση έχει ως αποτέλεσμα την μεταβολή στην τιμή των καυσίμων.
ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟ
Όπως προαναφέρθηκε, το πετρέλαιο αποτελεί ένα προϊόν που διαπραγματεύεται στο χρηματιστήριο. Πιο συγκεκριμένα, διαπραγματεύεται σε Spot Markets όπου η αγοραπωλησία του γίνεται με μετρητά αλλά και με την μορφή των futures (ΣΜΕ-Συμβόλαια Μελλοντικής Εκπλήρωσης) όπου διαπραγματεύονται σε futures market.
Τα ΣΜΕ διαπραγματεύονται σε καθημερινή βάση και οι αγοραστές των συγκεκριμένων τίτλων δείχνουν μια ιδιαίτερη συμπάθεια για την απόκτηση τους, διότι είναι θερμοί υποστηρικτές της δύναμης που έχει ο ‘μαύρος χρυσός’. Έτσι, η τιμή του πετρελαίου επηρεάζεται συνεχώς ανάλογα με το τι πρόσημο κλείνει ο χρηματιστηριακός τίτλος του πετρελαίου κάθε ημέρα.
Συμπερασματικά, ο τομέας της ενέργειας και ειδικότερα αυτός των καυσίμων δείχνει ότι προσπαθεί να προσαρμοστεί στις συνεχόμενες αλλαγές των παγκόσμιων αγορών επιδιώκοντας μια ισορροπία σχετικά με την τιμή πώλησης. Για το πόσο ακόμα θα είναι υψηλές οι τιμές των καυσίμων τόσο εγχώρια όσο και παγκόσμια δεν μπορεί να απαντηθεί με ακρίβεια, διότι όπως έγινε κατανοητό παραπάνω, ορισμένοι από τους λόγους που επηρεάζουν την τιμή είναι απρόβλεπτοι και συχνά μεταβαλλόμενοι.
Είναι σαφές πως ο πληθωρισμός θα συνεχίσει να υπάρχει για αρκετό ακόμα διάστημα στην οικονομία και να έχει αντίκτυπο στις ζωές μας, τα αγαθά θα συνεχίσουν να κοστίζουν περισσότερο από όσο κόστιζαν στο παρελθόν και οι τιμές των καυσίμων θα αργήσουν να επιστρέψουν στις φυσιολογικές τιμές τους.
